Batıkan Baksı

Türkiye topraklarında Barış Manço duyduğu vakit, dinlemeden geçen bir insan görmek mümkün müdür? Ben pek ihtimal vermiyorum, zira küçücük çocukların bile dilinde “Arkadaşım Eşek” gibi şarkının sözleri duyuluyorsa bu, tezimizi kanıtlayabilir.

Barış Manço, Türk pop-rock hayatı için şüphesiz ki yapıtaşı niteliğinde bir “sanatçı”. Kendisinin “devlet sanatçılığı” unvanı olduğunu da zaten biliyoruz. Türk müziğinin şu an bulunduğu noktaya gelmesi için çok çabalamış, Batı müziği ile Doğu müziğini sentezlemiş ve zaten bulunduğu dönem itibariyle ortaya muhteşem sentezler çıkarmış, döneminin önemli grupları olan Kaygısızlar (-Ki daha sonradan MFÖ’yü oluşturacak Mazhar Alanson ve Fuat Güner’le yapılan Flower of Love, Ağlama Değmez Hayat, Kirpiklerin Ok Ok Eyle gibi yapıtlar meydana getirilmiştir.-) ve Moğollar (Barış Manço ile birleştikleri süre zarfında isimleri “Mancho Mongol”du.) gibi gruplarla çalışmıştı. (Amatör olarak müzikle ilgilendiği dönemlerde okulda kurduğu Kafadarlar ve Harmoniler gibi grupları söylemiyorum bile.)

Fakat Barış Manço daha sonra 1971 yılında kurduğu Kurtalan Ekspres ile yoluna, öleceği tarih olan 1999′a kadar devam edecekti. İşte yazıya konu olan “Yeni Bir Gün” plağı da Kurtalan Ekspres ile meydana getirdiği 3. stüdyo albümü olma özelliği taşıyor. Daha önce çıkan plaklar ile birlikte Kurtalan Ekspres’e baktığımız vakit kadrosunda değişik ve Türk rock müziğine yön vermiş çok sayıda müzisyen görüyoruz. Özkan Uğur, Engin Yörükoğlu, Murat Ses, Ohannes Kemer gibi çok sayıda müzisyen grupta etkin görev aldı Kurtalan Ekspres tarihi boyunca. Yazıda bahsedilen Yeni Bir Gün long-play’inin çıkış tarihi 1979 yılına denk geliyor. 70′lerin sonunun karanlık atmosferi, yaşanan toplumsal sorunlar, sanatın da sekteye uğradığı yıllardan mıdır bilinmez bu 33′lük plak Barış Manço külliyatının en progresif öğeler içeren albümüdür. Bu progresifliği gerek şarkı sözlerinde, gerek müziklerde görebiliyoruz. Albümde yer alan “Ne Ola Yar ola” şarkısı müziğiyle ve sözleriyle bunu bize sunuyor.

Albümü döndürmeye başladığımız vakit kulağımıza pek aşina olduğumuz bir melodi geliyor, pek naif ve aynı zamanda hareketli temposuyla Sarı Çizmeli Mehmet Ağa ile altında verdiği mesajı yansıtarak müzik serüvenine başlıyor Manço. Sarı Çizmeli Mehmet Ağa, kendisi için önemli şarkılardan zira belki de en çok cover’ı yapılan Barış Manço şarkısı olabilir. 1999 yılında çıkarmaya hazırlandığı Mançoloji toplamasında da pek Anadolu ögeleri barındıran bir düzenleme ile çıktı karşımıza, 2004 yılında Kurban bu şarkıyı bize “Sert” albümünde gerçekten de –sert- bir şekilde sundu. En son ise 2011 yılında Kurtalan Ekspres’in “Göğe Selam” albümünde Nev tarafından seslendirdi, geçtiğimiz günlerde ise Mehmet Erdem “Hepsi Benim Yüzümden” adlı albümünde -bana göre- başarılı bir şekilde seslendirdi. (Hatırlamadığım cover’lar var ise ulaştırılabilir.)

Hemen akabinde duyduğumuz şarkı çoğumuzun bildiği bir Kayseri türküsü: “Gesi Bağları” Sakin bir bas gitar yürüyüşüyle başlayan Gesi Bağları, aynı sakinlikte devam ediyor ve döneminin türkü cover’ı anlayışını sürdürüyor. Bence albümde bulunan karamsarlık derecesi yüksek bir şarkı. Albüm dönmeye devam ederken sıradaki şarkı “Çoban Yıldızı / Bir Selam Sana” bize enstrümental girişiyle selam veriyor. Çeşitli synth efektlerinin arkaplanda döndüğü iki şarkı aslında Barış Manço’nun yukarıda bahsettiğim 1968 yılında Kaygısızlar ile yaptığı “Flower of Love / Boğaziçi” şarkılarının yeniden düzenlenmesi ve Türkçeleştirilmesi sonucunda ortaya çıkan iki şarkı. Ritmi sürekli değişen, aslına sadık kalınan müziğiyle kulağınıza Doğu havasını üfleyen bir düzenleme. Sırada ise benim Barış Manço külliyatında en sevdiğim, ilk dinlediğim andan itibaren beni kendine çekmiş Ne Ola Yar Ola var. Şarkı başlangıcı ile progresif havayı etrafınıza yayıyor. Dönemin karamsarlığı şarkıya yansımış gibi. Synthesizer bu şarkıya da hakim. Su altındaymışsınız gibi hissettiren synth tonları hemen ardından Barış Manço’nun klasikleşmiş vokali ile başlıyor. Şarkı ilerlerken geçiş bölümünde Oktay Aldoğan’ın flüt solosuyla ruha işlemeye başlıyor ve ardından yine Aldoğan’ın saksafonu ile -yanlış algılamıyorsam eğer- klavye de devreye girdikten sonra Bahadır Akkuzu’nun akustik tonlarını duyuyoruz. Ne Ola Yar Ola, 2011 yılında Kurtalan Ekspres’in Göğe Selam albümünde Feridun Düzağaç tarafından seslendirildi ve en az orjinali güzel bir yorumdu. Özellikle düzenlemesindeki saykodelik hava hiç kaybolmamıştı. Şarkı yeniden su altında kaybolmaya başladıktan sonra yine Barış Manço müziğinin temel şarkılarından biri olan Aynalı Kemer karşımıza çıkıyor. Arkadaki keskin bas yürüyüşleri albüm başladığından beri kulağımıza gelen en yoğun bas sesleri. Ahmet Güvenç’in parmaklarından dökülen bas notaları şarkıya hakim. Bu şarkıyla gözümüzde, zihnimizde hikaye oluşturmaya başlıyor Manço. Aynalı Kemer’i yine 1999 çıkışlı Mançoloji albümünde görüyoruz.

Albümün ortalarına geldiğimiz vakit karşımıza 1975 yılında çıkan 2023 LP’sinin devamı niteliğinde iki şarkı geliyor: 2024 ve İkinci Yolculuk. 2024′ü dinlerken kendinizi çok sakin bir müzikle temas halinde buluyorsunuz. 2023′ün devamı gibi düşünülebilir. İkinci Yolculuk özellikle benim çok sevdiğim ve çok keyif aldığım enstrümantal parçalardan biri. Klavye ve yoğun bas yürüyüşlerini duymak bana büyük keyif veriyor. İkinci Yolculuk’u Kurtalan Ekspres’in 2011′de çıkardığı Göğe Selam albümünde 2023 ile birleşmiş hali olarak “Göğe Selam” adlı düzenleme ile dinleyebilirsiniz, klavye ve bas gerçekten deyim yerindeyse “yakıyor.”

Sona yaklaşmışken karşımıza bir Yozgat türküsünün içinde gerek klavye, gerek bas ve gitar açısından caz ögeleri barındırarak giren cover’ı çıkıyor: Ham Meyvayı Kopardılar Dalından. Özellikle yine Barış Manço şarkılarının klasikleşmiş klavye ve bas sesleri burada da bizi şaşırtmıyor. Dinlerken içimizi titreten bir cover bu. Hikayesi bakımından zaten pek bir hüzünlü türkümüzdür. Barış Manço bunu da bize bir hikaye okur veya film izlermiş gibi hissettirmeyi başarıyor. En azından hayalimizde canlandırabiliyoruz. Sıra geldi Barış Manço’nun senaryoya döksek film olur diyebileceğimiz 4′lü süne. “Yeni Bir Gün, Anlıyorsun Değil Mi?, Ne Köy Olur Senden ve Elveda Ölüm” Gerçekten de senaryoya döküldüğünde film olacak bir yapıt. Aslında sıradan bir insanın yaşam öyküsü. Doğum, yaşam ve ölüm. Tik tak saat sesleriyle başlayan Yeni Bir Gün, doğan gün’e gözlerini ağır ağır açan hayattan umutlu, can dostu ile yaşayan ve çevresine merhaba diyen bir insanı anlatıyor. Selamını verdikten sonra sözlerinden anladığımız kadarıyla aşk acısından muzdarip olduğunu anladığımız mutluluğa hasret bir insanın yakınmasını içeren “Anlıyorsun Değil mi?” giriyor devreye. (1999′da Mançoloji albümüne tek olarak giren şarkıyı Teoman da 2001 yılında cover’lamıştı.) Gerekli yakınmasını yaptıktan sonra pek hareketli bir bas ve davul girişiyle “gerçeklerin yaşam gibi önünden geçtiği”çaresiz bir aşığın düşüncelerini dinlemeye başlıyoruz “Ne Köy Olur Senden” ile.Sevdiği kızı çavdar ekmeğiyle doyuramayacağını bilen ama son bir kez de merhaba demeyi bırakmayan bir insan bu. Son merhabasından sonra duyduğumuz ses uzaklardan gelen bir klavye melodisi. Tahta masası devrilen, can dostunun uykuda olduğu ve yavaştan yolun sonuna gelmiş olan kahramanımızın sevdiklerine ve dünyaya veda etmesini içeren Elveda Ölüm, kendisini unutturan progresif havayı kulaklarımızdan ruhumuza yeniden aktarmaya başlıyor. Kahramanımızın gözleri ağır ağır kapanırken “merhaba” ile başlattığı yaşam öyküsünü “elveda” ile sonlandırıyor. Sonrasında ise şarkı kendini az önce belirttiğim üzere progresif bir bas, davul, klavye ve keman 4′lüsüne bırakıyor. Hikayeyi oluşturan şarkılarımız sona erdiğinde ruhen dalgalanmalar yaşamamız çok muhtemel. Şarkılar, Yeni Bir Gün adıyla 2011 yılında Kurtalan Ekspres’in Göğe Selam albümünde Hayko Cepkin tarafından seslendirildi ve böylece geniş kitleler tarafından sevildi. Barış Manço, bu tarz bir hikayeyi 1975 yılında çıkardığı 2023 plağında da “Baykoca Destanı” adında bizlere sunmuştu. Bu konuda da ne denli başarılı olduğunu bize gösteriyor.

Yeni Bir Gün, Barış Manço külliyatında çok önemli bir yere sahip, aynı zamanda Türk müziği için de öyle. LP içinde yer alan şarkılar 1993 yılında içerisine Acıh Da Bağa Vir, Yine Yol Göründü, Nick the Chopper, Yol Verin Ağalar Beyler, Uzun İnce Bir Yoldayım şarkılarının da eklenmesiyle CD olarak piyasaya çıkarıldı. CD olarak albümü bulmak gayet kolay.