Metal dinlemeye başlayalı 30 yıldan fazla oldu ve rahatlıkla söyleyebilirim ki, tatmin noktasında kişisel metal dinleyicilik sürecimin zirvelerini yaşamaktayım. Bu müziği seviyoruz, araştırıyoruz, bir nevi onunla nefes alıyoruz, ancak bunun da ötesinde bu müziğin farklı anlamlarda bize kattıklarının çok ama çok daha fazla olduğunu düşünüyorum.

Son birkaç gündür DEATHSPELL OMEGA’nın devasa uzunluktaki Bardo Methodology röportajının tercümesiyle uğraşıyordum. Az önce bitirdiğim bu tercüme, mesleğim de olan tercüme hayatımın en çetrefilli, uğraştırıcı ancak bir o kadar da tatmin edici tecrübelerinden biri oldu. Bu tür bir röportaj verebilen, fikirlerini bu şekilde ifade edebilen insanların yarattığı müzikleri dinliyor, yazdığı sözleri okuyup araştırıyor olmak gerçekten de çok büyük bir şans, çok büyük bir lütuf. Bu tercüme süreci sırasında, yakın zamanda yazacak olduğum yeni MESHUGGAH albümünü dinlemek de yine diğer bir çetrefilli, zihin açıcı süreç oldu. 23-24 yıldır dinlediğim ve hayatımdaki en önemli gruplardan biri olan MESHUGGAH’ın bu sefer ne yaptığını, ne yapmak istediğini analiz etmeye çalışmak, DEATHSPELL OMEGA röportajıyla bir araya gelince iyice katmerli bir deneyime dönüştü ve birkaç gündür devam eden bu süreçte gerçekten de kendime bir şeyler kattığımı hissettim.

Hemen akabinde; birkaç saat önce de sitemize değerli katkılar yapan isimlerden biri olan Emir Şekercioğlu’ndan gelen “Ekstrem Metal Müziğin Son 20 Yıldaki Atonal Avangartlaşmasına Yönelik Bir Bakış” adlı makale e-posta kutuma düşünce, kendimi bir anda bu sanatın insanın zihnini açan, onu geliştiren ve entelektüel bakış açısına zenginlikler katan pek çok bileşeninin içinde buluverdim.

DEATHSPELL OMEGA’nın, muhtemelen müzik tarihinde verilmiş en derinlikli röportajlardan biri olan röportajı ve sevgili Emir’in makalesi çok yakında sitede olacak. Bugün bu zekâ parıltıları arasından bizi düşünmeye, odaklanmaya, konsantre olmaya ve kafamızı çalıştırmaya iten; metal tarihinin en benzersiz ve ilham verici oluşumlarından biri olan MESHUGGAH’ya ve yeni albümü “Immutable”a odaklanacağız.

Hakkında kapsamlı araştırmalar yaparak çok daha detaylı şekilde incelemek istediğim bir konu olan “ritim” ve “ölçü” konuları, mevzubahis grup MESHUGGAH olduğunda diğer herkesten farklı bir yere taşınıyor. Bazen MESHUGGAH’yı dinlerken müzik kavramının hem en ilkel hem de en vizyoner anlayışlarını bir arada aldığımı hissediyorum. Üç yıl önce yazdığım “Black Metalin İnsan Psikolojisine Olan Etkileri” makalesinde, black metalin kötücül boyutunun insan zihni tarafından hangi noktada algılanabileceğine ilişkin şu ifadeleri kullanmıştım:

“…müziğin ritmik yapısının ve melodi örgülerinin bebeklerin zihinsel gelişimine faydalı olduğu pek çok yayında ifade edilmektedir.

Peki ya birkaç aylık bir bebeğe black metal dinletmek?

Bebeğin en huzurlu olması gereken anlarda, mesela onu emzirirken arkada DEATHSPELL OMEGA’dan usul usul “First Prayer” çalmak? Kucağınızda hafif hafif sallayıp uyuturken arkaya kısık sesle, bilinçaltına işleyecek şekilde AKHLYS – “The Dreaming I” açmak?

Sizce bu çocuk istismarına girer mi?”

MESHUGGAH özelinde de bunun ritimler ve ölçüler babında sorgulanmasının çekici olacağını düşünüyorum. Yerli kabilelerin, belki de sadece savaş öncesinde ve sırasında bir korku unsuru oluşturmak için kullandığı tamtamları; belirli ayinler veya kurban etmeler sırasında ritüelistik olarak kullandığı tekrarlı ritimleri düşünelim. Genelde hayvan kemikleriyle vurulan bu “çalgı”ların milattan önce 70.000 yılına kadar dayandığı düşünülüyor. Bu kadar eski zamanlardan bahsediyoruz. Bu insanlar bunu yaparken, muhtemelen, büyük oranda lineer ritim örgüleri kullanmış ve de ya tansiyon yükseltme ya da tersine meditatif bir ruh hâli oluşturma düsturla yapmışlardır.

Şimdi gelin bu kabilelerden birinin tamtamlara vurmaktan sorumlu üyesinin, gergin derilere “Broken Cog”un girişindeki ritim eşliğinde vurduğunu düşünelim.

DADADADADAN
DADADADADADADADADADADADADAN

6/4’lük bu ölçü esasında çok da sıra dışı bir şey değil. TOOL’un “Schism”i, FOO FIGHTERS’ın “Enough Space”i, SOUNDGARDEN’ın “Fell On Black Days”i, RADIOHEAD’in “Ful Stop”ı gibi şarkılar da 6/4’lük ölçüye sahipler. Her ne kadar klasik müziği ölçülerden bağımsız değerlendirmek çok daha doğru olsa da Chopin’in “Nocturne Op.9 No.1”ında bile 6/4’lük ölçülere rastlayabiliyoruz.

Peki Chopin’in elinde dünyanın en huzur verici müziği olarak karşımıza çıkan 6/4’lük ölçü, MESHUGGAH gibi bir manyaklığın eline geçtiğinde neden başka şeyler konuşmamıza, belki de tamtamıyla o ritmi çalması hâlinde o kabile üyesinin diğer üyelerce katledilmesine neden olmaktadır?

Çünkü dostlarım, MESHUGGAH demek; MESHUGGAH olmak bunu gerektirir. MESHUGGAH rahatsız zihinlerden çıkan ve karşı tarafı “daha fazlası olmak” için zorlayan bir anlayış, bir vizyon, bir bakış açısıdır. Bu yüzdendir ki MESHUGGAH, azılı takipçilerinin dimağında sadece bir grup değil, bir müzikal düşünce biçimidir. 2002 yılında çıkan “Rational Gaze” ile belki de günümüzde djent olarak, modern progresif metal olarak bilinen şeyin hem tohumlarını atan hem de üstüne çıkılamayacak şekilde kitabını yazan bu adamlar, takvimler 2022’yi gösterdiğinde, dokuzuncu albümlerinde hâlâ yeni bir şeyler keşfetmeyi, hâlâ kendilerini geliştirmeyi ve dinleyicinin henüz her şeyi duymadığını anlamasını sağlayabiliyorlar.

Grup üç yıl önce yeni albümü için oturup düşünmeye başladığında akıllarındaki ilk fikir “MESHUGGAH’nın “Reign in Blood”ını yapalım” olmuş. Yarım saatin biraz üstünde, vurup geçen son derece direkt bir albüm vizyonuyla çıkılmış yola. “Immutable”a baktığımızda ise MESHUGGAH tarihinin en uzun, direkt olmaktan en uzak, içinde en çok farklı dinamiği barındıran albümünü görüyoruz. Belki grup zaten böyle bir albüm yapmak için yola çıksaydı “Immutable” gibi bir şey ortaya çıkmazdı. Belki süreç içerisindeki kavşaklar, tercihler, “e ama başta böyle demiştik” düşüncesine meydan okumalar sayesinde böyle bir albüm karşımıza çıktı. Sebebi ve motivasyonu her ne olursa olsun, geçerli ve değerli tek bir şey var, o da “Immutable”ın MESHUGGAH’nın yaptığı en iyi albümlerden biri olduğu.

Grubu tamamen içselleştirmiş bir dinleyicileri olarak esasında iflah olmaz bir “Destroy Erase Improve” ve “Chaosphere” MESHUGGAH’cısı olarak grubun “obZen”le birlikte kabuğunu kırmış olmasını değerli buluyorum. 6 Ağustos 2002 tarihinde Amsterdam’da gezerken, o gün piyasaya çıkan “Nothing”in CD’sini almış ve grubun genel anlamda yavaşlayan, dayaktan ziyade ezmeye odaklanan yeni “proto-djent” havasını çok da benimseyememiştim. Evet “Stengah” olağanüstü güzeldi, “Rational Gaze” akıllara zarardı, lakin grup daha önce yapmadığı -kısmen melodik- bir anlayışa da yer vererek “Straws Pulled at Random”ın son 2 dakikasını MESHUGGAH ölçütünde konformist sayılabilecek bir şekilde kapatabiliyordu.

Bu anlayış sonraki albümlerde de farklı şekillerde karşımıza çıktı. MESHUGGAH hiçbir zaman trendlere kapılmadı ve her zaman kendisi oldu. İlk dönem işleriyle sayısız Amerikalı grubun ortaya çıkmasına ve bir tür oluşturmasın katkıda bulunan IN FLAMES’in sonradan bu gruplara özenerek şekil değiştirmesi gibi, MESHUGGAH’nın da hızlı biçimde el üstünde tutulan modern djent/progresif metal gruplarının fikirlerine bir milimetre de olsa kayması beklenebilirdi. Ancak onlar buna tenezzül bile etmediler, hep aynı kaldılar ancak her daim farklı olmayı da sürdürdüler. Madem yukarıda DEATHSPELL OMEGA’dan bahsettik, “The Long Defeat”in ikinci şarkısının ismini de anmadan geçmeyelim.

“Eadem, Sed Aliter”; aynı, ama başka türlü.

MESHUGGAH’nın kendi içindeki bu gelişimleri, kendi doğrularını sapkın şekilde eğip bükmesi, bize “Immutable” adlı bu ihtişamlı çalışmayı vermelerini sağlayan bir numaralı faktör. Albümü dinlerken “Light the Shortening Fuse”da hem “Chaosphere”daki “Neurotica”yı hem de “obZen”e adını veren şarkının iç savaş hâlindeki motiflerini bir arada duyabiliyoruz. “Gods He Sees in Mirrors”da “New Millenium Cyanide Christ” şablonundan çıkma fikirlere rastlıyor, “Ligature Marks”ın sonunda ise MESUHGGAH’nın “Straws Pulled at Random”da başlattığı kişisel devriminin en güncel ve en baskın yansımalarından birine tanık oluyoruz (kapanış fikri dışında birbirinden tamamen alakasız olan bu iki şarkının da Hagström elinden çıkmış olmasına şaşmamalı). Tüm bunların yanına, grubun “Future Breed Machine”lerden, “Acrid Placidity”lerden bu yana -her daim kusursuz şekilde- yaptığı clean gitar kullanımı da girince, albümdeki dinamik miktarı daha da artıyor ve ortaya atmosferinden enerjisine, deneyciliğinden öğreticiliğine doyumsuz, yine ders niteliğinde bir albüm çıkıyor.

Yazının sonlarına yaklaşırken biraz da albüm temasından dem vuracak ve Fransa’daki karanlık dostlarımıza son bir kez göndermede bulunacak olursak, MESHUGGAH’nın bu albüm adının, yani “değişmez”in temasını da tıpkı DEATHSPELL OMEGA’nın “The Long Defeat”te işlediğine benzer bir düşünceyle seçtiğini görüyoruz. Davulculuğunun eşsizliği nedeniyle genelde geri planda kalan şarkı sözü yazarlığı konusunda iyice soyut ve kendine özgü bir noktaya ulaşan Tomas Haake albümdeki şarkıların yarıdan fazlasının sözlerinden de sorumlu ve her ne kadar son iki DEATHSPELL OMEGA albümünün incelemelerindeki gibi irdeleme niyetim olmasa da albümün sözlerinin de mutlaka okunması, incelenmesi gerektiğini düşünüyorum. Sözlerden referanslar sunmak yerine, Mårten Hagström’ün “değişmez”, “sabit” gibi anlamları olan “Immutable” temasına ilişkin kısacık açıklamasıyla konuyu toparlamış olayım.

“İnsanlık değişmez. Sürekli aynı hataları yapıp duruyoruz. Değişmiyoruz. Yapmamız gereken neyse onu yapıyoruz ve aynen devam ediyoruz.”

Bu noktada MESHUGGAH’ı Haake’nin, Kidman’ın, Hagström’ün veya bu albümde beste katkısı bulunmayan ancak MESHUGGAH vizyonunun birincil bileşeni olan Thordendal’ın dehalarından bağımsız bir varlık, kimlik olarak gördüğümden bireysel performanslardan ve şarkılardan ayrı ayrı bahsetmeye gerek görmüyorum. Bu, diğer tüm MESHUGGAH albümlerinde olduğu gibi bir bütün olarak alınması, bir duruş olarak benimsenmesi gereken bir gövde gösterisi. MESHUGGAH gibi metal dünyasının en bilinen isimleri arasına adını yazdıran, gayet geniş bir kitleye hitap eden bir grubun, her şeyin pazarlama odaklı olduğu günümüzde, 66 dakikalık yeni albümünün 17 dakikasını enstrümantal parçalara ayırmış olması bile adamların yukarıda bahsettiğim trend dışı olma düsturunun, aynı zihniyeti sadece başka türlü sergileme niyetlerinin, kısacası bir müzik türü olmayı geçip bir “anlayış” sunduklarının bir göstergesi.

Tüm bunlardan dolayı “Immutable”ın çok başarılı, çok değerli bir çalışma olduğunu ve MESHUGGAH’nın “obZen”den bu yana çıkardığı en iyi albümü olduğunu düşünüyorum. Yazının en başına, metalin bir mental tatmin ve kişisel gelişim aracı olmasına dönersem; grubun yaklaşık çeyrek asırlık bir takipçisi olarak, ta 2022 yılında MESHUGGAH’dan böyle bir şey dinliyor olmaktan dolayı kendimi gerçekten de şanslı görüyor, bu deneyimi büyük bir zevk alarak yaşama lütfuna sahip özel bir kitleye dâhil olduğumu hissediyorum.

Tamtamlara vurmakla görevli o yerli, bundan on binlerce yıl önce, sadece herkesin duymak istediği ritimleri yine herkesin duymaya alışık olduğu ölçülerde mi çaldı bilemem. Lakin bir yerlerde birileri o döngüyü kırma cesaretini ve deneyselliğini gösterdi ve “normal”den, “olması gerekenden” saptığı gerekçesiyle kabilenin diğer üyeleri tarafından helak edildiyse, ona tek diyebileceğim adam gibi adam, insansı gibi insansı, ilk insan gibi ilk insan, insan gibi insan olduğu ve binlerce yıl önceki vizyonunun bugün el üstünde tutulur şekilde yaşatıldığı olacaktır.