Bas Sohbetlerinin 2. bölümünden merhabalar! Öncelikle, yeni bölüm için bu kadar geç kaldığım için kusuruma bakmayın demek istiyorum. Okul ve bazı diğer işlerin yoğunluğundan dolayı yeni bölüm bayağı gecikti, ben de bu gecikmeyi içerik olarak zengin bir yazı hazırlayarak kapatmaya çalıştım.

Yazıya başlamadan önce söylemek istediğim bir şey daha var. Gerek burada, gerek Facebook üzerinden, cover videoları ve yazının birinci bölümüne dair çok güzel yorumlar aldım. Beni ekleyen, yorum yapan, eleştirilerini esirgemeyen herkese ayrı ayrı teşekkür ederim. Bu tarz şeyler beni daha çok yazmaya, daha çok kaydetmeye ve kendimi geliştirmek için daha çok çalışmaya itiyor. Ayrıca bir süre önce yeni bir Facebook sayfası açtım, videolardan ve yazılardan haberdar olmak için orayı da takip edebilirisiniz: www.facebook.com/nkemalure

Genellikle sağ eli hızlandırmak üzerine çok fazla soru alıyorum, buradan yola çıkarak bu yazıyı sağ el tekniklerine adamaya karar verdim. Tabi burada sağ elden kastım telleri çektiğiniz eliniz, yani solak gitar çalıyorsanız bu sol eliniz oluyor. Ben kolaylık olsun diye bu elden hep “sağ el” olarak bahsedeceğim.

Konu çok geniş olduğundan ve bu konuya ilişkin kaydetmek istediğim yığınla video olduğundan dolayı bu bölümü bir kaç kısma bölmeye karar verdim. Bu kısımda sağ el tekniklerine genel bir bakış atacağım ve ardından sağ eli hızlandırmada benim çok işime yaramış olan iki adet egzersizi videoları ile beraber vereceğim. Yazının sonuna bir de “Soru-Cevap köşesi” ekledim, orada da bana Facebook üzerinden gelen popüler soruları ve cevaplarımı paylaşacağım.

***

Giriş

Rastgele alacağınız bir bas gitar metodunda ya da eğitim videosunda size sağ elinizde iki parmak kullanılmasının tavsiye edildiğini görürsünüz. Bunun sebebi popüler olarak icra edilen pop, caz,  rock vs. gibi türlerin tempo olarak 80-120 bpm (beats per minute: dakika başına düşen vuruş sayısı, aşağıdaki Teori kısmında detaylı değineceğim) civarında hızlara sahip olmaları, ve bu hızlarda rahat çalabilmek için iki parmak tekniğinin fazlasıyla yeterli olmasıdır.

Fakat konu metal müziğe, hele death ve black metal gibi ekstrem türlere gelince işin rengi değişiyor… Bu tür müziklerde davulcular ve gitaristler oldukça sık olarak 180 bpm ve üstü tempolarda takılırlar. Gitaristler pena kullanmanın avantajıyla, davulcular ise twin pedal gibi aparatlar yardımıyla kendilerinden geçerken, biz zavallı basçılar elimizle onlara ayak uydurmaya çalışırız.

Bu tarz bir senaryoda basçıların genel olarak üç farklı seçeneği vardır,

1. Seçenek: Notaları yarı hızında çalmak

Bu seçenekte, eğer gitarist riffi 16′lık notalar ile çalıyorsa (“16′lık nota ne bilmiyorum ben :(” diye üzülmeyin, alttaki Teori kısmında bunları açıklayacağım) bas gitar aynı notaları 8′lik gruplar halinde çalar. Diğer bir deyişle saniye başına düşen nota sayısını yarıya düşürür, böylece en hızlı riffler bile iki parmak ile çalınabilecek kıvama gelir. Müziksel olarak bu yaklaşımda hiç bir hata yok, zamanlamayı iyi tutturduğunuz sürece bu yöntem kulağa her zaman düzgün gelecek ve bas gitarın müzikte sağlaması gereken dolgunluğu verecektir. Ayrıca açık ara en popüler yaklaşım budur, dinlediğiniz thrash ve death metal albümlerinin en az %80ini bu metotla kaydedilmiştir.

Aşağıdaki ses dosyasında bu seçeneğin kulağa nasıl geldiğini duyabilirsiniz. Riff, Amon Amarth’ın Pursuit of Vikings adlı parçasından alınmıştır.

2. Seçenek: Notaları tam hızında çalmak

Bu seçenekte ise adı üzerinde gitarist ne hızda çalıyorsa birebir onu takip ediyoruz. Benim favori yöntemim olan bu seçenek, bence müziğin sertliğinin ve agresifliğinin artmasına büyük katkı sağlıyor. Aşağıdaki ses dosyasında aynı riffin bu yaklaşımla çalındığında nasıl bir fark yarattığını görebilirsiniz.

3. Seçenek: Notaları yarı hızında çalıp, gitardan farklı notalar basmak

Bu seçenek, gitarla aynı hızda çalmakta zorlanıyor ve notaları yarı hızında çalmanın sıkıcı olduğunu düşünüyorsanız imdadınıza yetecektir. Gitarın bastığı notalarla armonik olarak uyumlu süslemeler yaparsanız, yavaş çalmanın monotonluğunu ilginç melodiler yaratarak kırabilirsiniz. Burada artık sınır sizin hayal gücünüz, aşağıda yine aynı riffi basitçe nasıl süsleyebileceğinize dair bir örnek koydum,

Bu yazıda 2. seçeneğin üzerine yoğunlaşacağız. Özellikle 90′lar boyunca aynı problemle yüzleşen bir çok efsanevi basçı (Steve DiGorgio, Alex Webster, John Myung vs.) sağ ellerinde 3 ve 4 parmak kullanarak bu engeli aşmıştır. Ben de onların izinden gidip sağ elimde her zaman en az 3 parmakla çalacak şekilde kendimi geliştirmeye çalıştım. Yazının geri kalan kısmından kendi kullandığım 3 parmak tekniği üzerine detaylar ve egzersizler vereceğim.

***

Teori

Egzersizlere geçmeden önce müzikte hızın nasıl ölçüldüğüne kısaca değinmekte fayda var. BPM, 8′lik nota, 16′lık nota gibi terimlerin ne olduklarını bilenler bu kısmı atlayıp direkt olarak egzersizlere geçebilirler. Yalnız belirteyim, amacım ritim teorisini detaylıca anlatmak değil, sadece yüzeysel bir giriş yapmak. Daha fazla bilgi edinmek isteyenler herhangi bir müzik teorisi kitabından bu bilgilere ulaşabilirler.

Yazıda daha önce bahsettiğim gibi BPM dakika başına düşen vuruş sayısı demek. Aşağıdaki ses dosyasında 120 BPM hızında kaydedilmiş zil vuruşları duyacaksanız.

Bu vuruşları değişik şekilde gruplamak mümkün, fakat açık ara en popüler olan gruplama şekli vuruşları 4′lü gruplar halinde toplamaktır. Böylece elimizdeki vuruşları ölçülere ayırabiliriz, basitçe her 4 zil vuruşu bir ölçüye denk geliyor.

Notaları ne hızda basacağımızı ise ölçü başına düşen nota sayısına göre ifade ediyoruz. Mesela 1′lik nota demek, bastığımız tek bir notanın uzunluğu o ölçünün tamamını dolduracak demek. Benzer şekilde 2′lik nota ile ölçüye doldurmak için iki adet notaya ihtiyacımız var, diğer bir deyişle içinde 4 zil vuruşu olan ölçüde iki zil vuruşuna bir nota düşecek.

Aşağıdaki ses dosyasında en baştaki ölçüyü es geçtikten sonra ilk ölçüyü 1lik nota ile, 2. ölçüyü 2′lik notalar ile, 3. ölçüyü 4′lük notalar ile, 4. ölçüyü 8′lik notalar ile, 5. ölçüyü ise 16′lık notalar ile çaldım.

Evet, artık “120 BPM’de 16′lık notalar” dediğimde sanırım herkes nasıl bir hızı tarif ettiğimi anlayacaktır. Kıyaslama olması açısından, dilerseniz bunu saniye başına düşen nota (notes per minute) birimine çevirebilirisiniz. Basit bir hesapla, her vuruşa 4 nota düştüğüne göre 120 BPM dakika başı 120*4= 480 notaya karşılık geliyor, bunu da tekrar 60′a bölerseniz, bu hızın saniyede 8 notaya denk geldiğini görebilirisiniz.

***

Pratik

Evet, bu kadar girişten sonra gelelim asıl önemli bölüme. Başlamadan önce parmak dizisi tarif etmesini daha kolay hale getirmek için aşağıdaki diyagramı veriyorum.

Resimde de görebileceğiniz gibi, parmakları 0: baş parmak, 1: işaret parmağı, 2: orta parmak, 3: yüzük parmağı ve 4: serçe parmağı olarak numaralandıracağız.

Klasik 2 parmak tekniğinde parmak dizisi 2-1-2-1 şeklinde gider. Burada dikkat etmeniz gereken nokta, elin dışından başlamamız (2. parmak) ve içeri doğru hareket etmemiz. Bu “dıştan içe doğru” hareket etme olayı ellerimizi anatomisi gereği bize doğal gelen bir hareket, 3 ve 4 parmak tekniklerinde de bu yaklaşımı korumaya çalışacağız.

İlk öncelikle bu tekniğin babaları olan isimler neler yapmışlar bir ona bakalım. 16′lık notalar için yaygın olarak kullanılan dizi 3-2-1-2 dizisidir. Bu dizi Billy Sheehan ve John Myung tarafından yaygınca kullanılır. Özellikle Sheehan’ın bu diziyi kullanarak 200 BPM üzerinde hiç zorlanmadan çalması ve solo atması birçok genç basçıyı enstrümanından soğutmuş ve hayatını sorgulamasına yol açmıştır. Bu dizide gördüğünüz gibi ilk 3 nota dışarıdan içeriye 3-2-1 şeklinde gidiyor ve son nota için orta parmağa geri dönülüyor.

Alex Webster’ın ise 3 parmak tekniğine farklı bir yaklaşımı var. Kendisi 4′lü gruplar için sürekli aynı diziyi kullanmaktansa, her gruba ayrı bir parmakla başlıyor, mesela 4′lü gruplara ayrılmış 16 adet 16′lık nota için:

1. grup 3-2-1-3

2. grup 2-1-3-2

3. grup 1-3-2-1

4. grup 3-2-1-3

Gördüğünüz gibi bu tekniğin avantajı sürekli olarak içeriden dışarıya doğru hareketi koruması. Fakat her grubun farklı bir parmakla başlaması bu tekniği ilk kez çalışırken biraz kafa karıştırabiliyor.

Ben de ilk 3 parmak tekniğine başladığımda bu yukarıdaki iki metodu çalışmaya başladım. Fakat bir süre sonra Alex’in metodu bana zihinsel olarak fazla karışık geldi ve onun yerine Sheehan metoduna odaklandım. Daha sonra ise tamamen doğal bir şekilde kendi parmak dizimi geliştirdim. Benim kullandığım dizi:

3-1-2-1

Bu dizi bana diğer tüm metotlara göre daha doğal ve verimli geliyor. Fakat itiraf etmem gerekirse, benden başka kullanan da henüz görmedim… Bu diziyi kullanmamdaki ana sebep, aynı Sheehan metodunda olduğu gibi bütün 4lü gruplar için aynı parmak hareketlerini kullanması, fakat Sheehan metodunda bana çok ters gelen son notada orta parmağa dönme (1-2) geçişini, çok daha natürel olduğunu düşündüğüm (2-1) geçişi ile değiştirmesi.

Size tavsiyem, yukarıdaki 3 tekniği de deneyin ve sonunda size hangisi en rahat ve doğal geliyorsa onu kullanın. Hiçbiri size uymuyorsa aynı benim yaptığım gibi kendi dizinizi geliştirmekten çekinmeyin. En güzel teknik sizin rahat ettiğiniz tekniktir.

Aşağıda bu tekniği nasıl geliştireceğinizi gösteren bir egzersiz videosu veriyorum. Videoda ben 3-1-2-1 dizisini kullanıyorum ama siz bunu istediğiniz dizi ile değiştirebilirsiniz. Egzersiz tamamen 16′lık notalardan oluşuyor ve 80 BPM’den başlayıp 20 BPM’lik artışlarla 240 BPM’e (saniyede 16 nota) kadar çıkıyor.

Bu egzersiz ile ilgili bir kaç ufak not,

- Ben demonstrasyon amaçlı olarak her tempoda egzersizi birer kez çalıp daha sonra 20′şer BPM arttırarak gittim. Siz öncelikle rahat olduğunuz bir tempo bulun ve bu tempoda zorlanmadan temiz bir şekilde çalana kadar hiçbir şekilde tempoyu arttırmayın ve egzersizi sürekli bu tempoda devam ettirin. Daha sonra tempoyu 5 BPM kadar arttırın ve bu yeni tempoda ustalaşmaya çalışın.

- Bu egzersizin kilit noktası sizi sürekli olarak 16′lık notalar çaldırtmak yerine 8 nota çaldırıp ardından 8 notalık es vermesi. Bu ufak esler arada kaslarınızın gevşemesine yardımcı oluyor, böylece egzersizi acı hissetmeden ve elinize zarar vermeden çok uzun süre daha çalışabiliyorsunuz. Aynı zamanda bu tarz dur-kalk riffleri metal müzikte çok yaygın olduğu için zamanlamanız da geliştirecektir. Bu egzersiz mantığını ben genel olarak çok seviyorum, ne çalışırsanız çalışın araya mutlaka ufak esler koymaya gayret edin, uzun vadede faydasını göreceksiniz.

- Egzersizde metronom yerine drum machine kullanıldığını fark etmişsinizdir. Bu yine benim çok sevdiğim bir yöntem, hem egzersizi daha müzikal hale getiriyorsunuz hem de zamanlamanızı ve bir davulcu ile çalabilme özelliklerinizi geliştiriyorsunuz.

- Gitara gereksiz sert tuşe ile vurmamaya gayret edin. Eğer yeterince sert ses alamadığınızı düşünüyorsanız tuşenizi arttırmak yerine volume’unuz ve tonunuz ile oynayın.

Bir başka çok sık kullanılan sağ el tekniği ise “galloping” olarak bilinen nota gruplarını çalmak için geliştirilen dizilerdir. Galloping’te notalar 3′lü gruplar halinde toplanır, ilk iki nota 16′lık iken üçüncü nota ise 8′lik değere sahiptir. Bu 3′lü gruplar arka arkaya çalındığından at koşturma hissi verdiği için bu gruplandırmaya galloping adı takılmıştır.

Yanlış bilmiyorsam bu tekniği ilk kez popülerleştiren Led Zeppelin’den John Paul Jones’tur. Kendisi “Achille’s Last Stand” adlı şahane parçanın çok büyük bir bölümünü galloping ile çalmıştır. Metal müzikte popülerleşmesinde ise en büyük pay tabi ki Steve Harris’e ait. Galloping soundu ve tekniği neredeyse Iron Maiden ile özdeşlemiştir diyebiliriz.

Gallopingleri çalmak için kullanılan parmak dizisi üzerine nerdeyse evrensel hale gelmiş bir yaklaşım var, o da bu notaları 3-2-1 şeklinde çalmak. Gallopingleri 3 parmak ile başka şekilde çalan neredeyse hiç kimse görmedim.

Ben tabi ki biraz ters bir insan olduğumdan galloping için farklı bir dizi kullanıyorum. Yine kendimden başka kimsede görmediğim şu dizi:

4-2-1

Peki neden 4. parmak? Açıkçası 3. ve 2. parmakların birbirine mesafe olarak yakın olması istediğim gibi elimi açmamı engelliyor, bu yüzden ben klasik 3-2-1 dizisinden istediğim tuşeyi alamıyorum. Onun yerine 4. parmağımı açarak bu şekilde çalmak bana çok daha doğal ve verimli geliyor, yani tamamen kişisel tercih meselesi. Ek olarak, 4. parmağı bu şekilde güçlendirmek 4 parmak tekniği için de güzel bir hazırlık oluyor. Siz yine her iki tekniği de deneyin ve hangisi size daha doğal geliyorsa onu kullanın.

Aşağıda bir önceki videonun galloping için olan versiyonunu koyuyorum. İlk video için düştüğüm notlar bu video için de geçerli.

Bir de 4 parmak tekniği var tabi. Erlend Caspersen adlı insanüstü varlık tarafından sıkça kullanılan bu teknik genelde 16′lık notaları şu dizi ile çalıyor:

4-3-2-1

Ben de 4 parmak tekniği için bu diziyi tercih ediyorum. Peki ne zaman 3 ne zaman 4 parmak tekniği kullanmak lazım? Benim tercihim daha güçlü bir tuşe alabildiğim için genelde 3 parmak tekniğini kullanmak ve sadece 220 BPM in üzerinde 4-5 ölçüden fazla kalmayı gerektiren riffler için (mesela Nile’da bu tarz rifflere çok rastlanır) 4 parmak tekniğini kullanmak. Bu tekniğe önümüzdeki bölümlerde daha detaylı değineceğim ve egzersiz videoları hazırlayacağım.

***

Kapanış

Evet, bu kısımdan şimdilik bu kadar. Umarım sağ el teknikleri ile ilgili sizlere yeni bir şeyler gösterebilmişimdir ve yine umuyorum ki verdiğim egzersizler sağ el hızını geliştirmenize yardımcı olacaktır. Gelecek bölümde bu teknikleri kullandığım yeni cover videoları ekleyeceğim ve bu şarkıların detaylı analizlerini yapacağım. Böylece bu sağ el tekniklerinin metal müziğin içine nasıl yedirildiğini uygulamalı olarak göreceksiniz.

Her zaman olduğu gibi yazıya yorum atmaktan ve soru sormaktan hiç çekinmeyin. Artık beni tanıyorsunuz, konu bas gitar olunca sonsuza kadar hiç sıkılmadan konuşabilirim. :)

İyi Çalışmalar!

***

Soru – Cevap Köşesi

Bu köşede bana Facebook üzerinden gelen popüler soruların cevaplarını paylaşacağım. Bir nevi Bas Sohbetleri’nin ilk bölümündeki soru-cevaplara ek olarak düşünebilirsiniz bunları.

 

“Kaç telli bas ile başlamam gerekir? 6 telli çalmadan önce 4 telli mi çalmam lazım?”

4 telli bir bas gitar popüler müzik türleri + heavy ve thrash gibi metal türleri için bütün temel ihtiyaçlarınızı karşılayacaktır. Bu noktadan sonra kaç telli bir gitar almanız gerektiği tamamen çalmak istediğiniz tarz ve içinde bulunduğunuz gruba göre şekillenmeli.

Günümüzde özellikle death metal ve türevlerinde 7 telli elektro gitarlar oldukça popüler olduğundan, bu tarz bir grupta çalıyorsanız 5 telli bas gitar kullanmanız kaçınılmaz. Yani bu tarz bir müzik yapmak istiyorsanız hiç çekinmeden 5 telli ile başlayabilirsiniz. Benim de ilk bas gitarım 5 telliydi.

6 telli ise farklı bir konu. Hem ağır olduğundan, hem de telleri susturmaya alışmak vakit aldığından başlangıç için pek ideal değiller. 6 tellinin ana avantajı ise, solo atarken sizi çok rahat ettirmesi ve daha temiz akorlar basmaya imkan vermesi. Size tavsiyem 4 ya da 5 telli bir bas gitar ile başlayın, ardından ileride daha çok solo çalmaya karar verirseniz 6 telli bir bas alın.

 

“Metal müzik için en uygun bas gitar markası/modeli hangisi?”

Bu soru özellikle yeni çalmaya başlayan arkadaşlar tarafında çok soruluyor. Gerçek şu ki, “metal müziğe uygun bas gitar” diye bir şey yok. Doğru şekilde ayarlandıktan ve amfi ayarı çekildikten sonra herhangi bir bas gitar ile gayet çatır çatır metal çalınabilir. Yani “acaba bu basla metal yapılır mı?” kesinlikle kafanıza takmamanız gereken bir sorun.

Ama şöyle de bir gerçek var, bazı markalar çeşitli özelliklerinden dolayı rock/metal çalan müzisyenler tarafından daha çok tercih ediliyor. Mesela Ibanez gerçekten çok hafif gitarlar üretiyor, bu da metal müzik gibi zorlayıcı sahne performansı barındıran türler için Ibanez’i ideal bir konser gitarı yapıyor. Benzer şekilde Warwick çok yoğun ağaçlar kullandığında dolay, oldukça koyu ve karanlık tonlara sahip modelleri var, bu da özellikle bu markayı death metal basçıları arasında popüler hale getirdi.

Yine de üstüne basa basa söylüyorum, eğer düzgün bir tekniğiniz ve tuşeniz varsa ve gitarını doğru şekilde ayarlanmışsa, her türlü güzel ton alırsınız. O yüzden önceliği her zaman tekniğinizi geliştirmeye verin, yeni ekipman almaya değil.